با توجه به درخواست اداره ی برق و نوع استفاده از ساختمان ها، تابلو برق های داخل ساختمان های شهری، به سه دسته تقسیم بندی می شوند:

– تابلو برق اصلی ( تابلوی کنترل)
– تابلو برق عمومی
– تابلو برق تقسیم واحد

در این نوشتار به توضیحی در مورد تابلو برق های عمومی می پردازیم.

در داخل همه ساختمان ها یک سری مکانهایی هست که تمام ساکنان آن ساختمان، آن مکان ها را به عنوان فضای مشترک مورد استفاده قرار می دهند. برای این مکان ها می توان فضاهای راه پله، گاراژ، پیلوت، پشت بام و حیاط در نظر گرفت بنابراین برق رسانی به هر یک از واحدهای مجزا باید توسط تابلو برق های متفاوتی صورت گیرد به تابلو برق هایی که در این مکان ها قرار می گیرد تابلو برق های عمومی گفته می شود. این نوع تابلو ها عموما در مکانهایی نصب می گردند که تمام ساکنین بتوانند از این تابلو برق های استفاده نمایند. در شکل بالا نقشه ی یک تابلو برق عمومی را ملاحظه می نمایید.

همان گونه که در شکل می بینید در ورودی این تابلو برق از کابل ۵*۴mm استفاده شده است، یعنی کابلی که دارای ۵ رشته سیم می باشد. قطر هریک به انداره ی چهار میلی متر مربع است. ۳ رشته، از این پنج رشته برای سه فاز، یکی برای نول و یکی برای ارت می باشد. اختلاف سطح بین فاز و فاز ۳۸۰ ولت و بین هر یک از فاز ها و سیم نول ۲۲۰ ولت است.

کابل اصلی، پس از اینکه وارد تابلو شد، وارد کلید گردان ۰-۱ می شود تا به این طریق بتواند برق اصلی تابلو برق را با یک کلید، قطع و وصل کند. سیم های فاز پس از عبور از کلید وارد فیوز سه فاز می شوند. مقدار جریان نامی فیوزها بر اساس مصرف تابلو برق ها محاسبه و انتخاب می شود. برای نشان دادن اینکه در داخل تابلو برق جریان برق وجود دارد از سه لامپ سیگنال برای سه فاز استفاده می گردد.

همان طور که قبلاً نیز مطرح شد، تابلو برق های عمومی قرار است که برق اصلی را بین تمامی واحد ها که مشترک هستند پخش کند. برای این موضوع در روشنایی راه پله، موتور خانه، پارکینگ، حیاط، موتور خانه و آسانسور و غیره استفاده می شود. هچنین برای پریز هایی که در راه پله، موتور خانه و غیره استفاده می شود باید چند خط را بانمره ی ۲.۵mm و فیوز ۱۶ آمپر در نظر گرفت. در این تابلو برق ها می توان برای آیفون، سیستم اعلام حریق و آنتن مرکزی، برای هر یک از اینها یک خط جداگانه در نظر گرفت. در این نوع از تابلو برق هم چند خط به عنوان رزرو در نظر گرفته شده است. در حالتی که ساختمان دارای موتورخانه یا آسانسور باشد دارای سیستم های گرمایشی و سرمایشی باشد. تابلوی GP سه فاز خواهد بود.

با توجه به درخواست اداره ی برق و نوع استفاده از ساختمان ها، تابلو برق های داخل ساختمان های شهری، به سه دسته تقسیم بندی می شوند:

– تابلو برق اصلی ( تابلوی کنترل)
– تابلو برق عمومی
– تابلو برق تقسیم واحد

در این مطلب به توضیحاتی در مورد تابلو برق های تقسیم واحد می پردازیم.

محل نصب تابلو برق های تقسیم واحد داخل ساختمان و روی دیوار است. از این نوع تابلو ها برای روشن کردن پریز و سایر تجهیزات برقی داخلی ساختمانی استفاده می گردد. همانطور که می دانید، یکی از روشهای سیم کشی در داخل ساختمان استفاده از تابلو برق است. این نوع از تابلو ها جانشینی برای تابلو برق های قدیمی در ساختمان ها محسوب می شوند. در این حالت از سیم کشی سیستم ها و مدارهایی که جریان ضعیفی دارند پریزها و سایر تجهیزات برقی کاملاً از هم جدا می کند و جداگانه تقسیم بندی شده و از تابلوی تقسیم تغذیه می کنند. منافعی که استفاده از این روش در پی دارد این است که تنها مداری که در شبکه دچار مشکل شده است از جریان خارج شده و بقیه ی شبکه به فعالیت خود ادامه می دهند. بهترین محل برای نصب این تابلو برق ها ورودی ساختمان است. شکل بالا محل قرار گرفتن تابلو برق تقسیم واحد را داخل ساختمان نشان می دهد.

نقش دستگاه برش در تولید  تابلو برق چیست : از دستگاه برش ( گیوتین لنگی ) به منظور برش ورقه ها تا ضخامت ۲.۵mm در تابلو استفاده می شود که در ابعاد ۲*۱*۲m می باشد تنظیم کردن سایر قطعات مورد استفاده تحت برش در این دستگاه از فکهایی که روی آن تعبیه شده است می باشد. سیستم راه اندازی آن توسط فرمان الکتریکی است و موتور راه انداز آن یک موتور سه فاز ۲.۲kw کیلو وات می باشد. این دستگاه در هر ماه یکبار احتیاج به بازرسی دارد که این کار توسط کارگر ماهر بخش صورت می پذیرد. سرعت کار این دستگاه ثابت و هر مرحله برش ( بدون محاسبه زمان اندازه گیری ) را در ۵sec ثانیه انجام می دهد. این دستگاه ساخت داخل کشور ( کمپانی ذوالقدری ) می باشد و دارای کیفیت نزدیک به نمونه خارجی می باشد.

کثیف بودن کندانسور بر عملکرد سیستم تهویه تابلو برق چگونه است  : همان طور که می دانیم کندانسور مسئول انتقال حرارت به بیرون از کابین تابلو برق می باشد لذا کثیف بودن کندانسور باعث کم شدن تبادل حرارت و بالارفتن دما و فشار در کندانسور شده و ضمن کاهش راندمان دستگاه و افزایش زمان کارد دستگاه در موارد حاد باعث گرم شدن تابلو خواهد شد.

این امر در دستگاه های ماشین کاری که با آب و صابون خنک کاری می شوند و تابلو برق در شرایط بد قرار گرفته است بسیار اتفاق می افتد و لازم است برنامه زمانبندی مناسب جهت شستشو و تمیز کاری کندانسور داشته باشیم.

عموما حفاظت الکتریکی تابلو برق ها توسط ۲ رله انجام می شود. رله کنترل فاز که قبل از کنتاکتورِ تابلو برق نصب می شود و دارای مشخصات زیر است: رله بیمتال که اصولاً بر روی خود کنتاکتور نصب می شود و وظیفه آن قطع مدار در صورت مصرف زیاد بار است.

تابلو تشکیل شده است از: کلید مرکزی برای قطع و وصل مدار، فیوز و پایه فیوز ۳. رله کنترل فاز، کنتاکتور، تایمر – در صورت استفاده از مدار ستاره مثلث، بیمتال و ترمینال های خروجی که جریان خروجی از مدار قدرت به این ترمینال ها نصب می شود.

تجربیات کاری نشان می دهد که بیمتال را با توجه به قدرت نامی موتور استفاده شود بهتر است و همچنین نباید از نوع های نامرغوب استفاده شود. زیرا در مواقع غیر ضروری به دلیل عدم کفایت الکتریکی مدار قطع می شود و اصولاً اثر حفاظتی خود را از دست داده و مدار توزیع برق را نامطمئن می کند.

تابلو برق ها را چگونه بسازیم : برای ساخت تابلو برق ابتدا باید قسمت های فیزیکی تابلو را آماده کرد و سپس به مراحل بعدی نظیر مدارات فرمان پرداخت: ابتدا قاب تابلو را درست کنید، در کارگاه های کوچک قاب را به صورت آماده تهیه کرده ولی در کارگاه الکتروصنعت قاب تابلو برق توسط خود تکنسین های کارگاه با۱ تا ۲ متر طول ساخته می شود. عموماً برای تابلوهای دیماند در ابعاد ۸۰ عرض متغیر بین ۵۰ سانتیمتر و بالاتر بر حسب شرایط متغیر می شود. بعد از تهیه قاب عملیات رنگ زدن توسط پمپ سیستوله انجام می شود. در تابلوی دیماند برق بر روی ۲ شین نسبتاً حجیم می آید و از آن شین ها انشعاب می گیریم. باید توجه شود که شین ها توسط ۲ مقره از سطح بدنه فلزی تابلو جدا می باشد و سپس ۳ انشعاب می گیریم. پس انتقال برق به وسیله شین های S و R عملا قًطع و وصل برق  به وسیله کلیدهای اتوماتیک انجام می گیرد. ۳ خازن در زیر تابلو جاسازی شده است و عمدتاً ۲ دلیل دارد  یکی بدلیل بهبود ضریب قدرت و دیگر به دلیل کاهش سطح بار ولتاژ. برای هر خازن فیوزی جداگانه در نظر می گیریم علت این کار این است که خازن در نقطه اول اتصال کوتاه است همین سبب می شود که بار زیادی از شبکه گرفته شود پس با فیوز جلوی این کار را می گیریم و در قسمت خارجی تابلو برق ها نمایش دهنده های بار خازن و نیاز ولتاژ قرار دارد و نیز کلید اتوماتیک که با توجه به اطلاعاتی که دریافت می کند خازن ها را وارد مدار و یا از مدار خارج می کند. نکته ای که باید توجه شود در این مرحله عدم تماس شین اصلی به تابلو برق و از لحاظ نکات ایمنی گذاشتن دید عایقی در برابر برق و نیز از جا گذاشتن وسایل نظیر آچار و یا پیچ گوشتی در داخل تابلو برق جلوگیری شود.

نقشه کشی تابلو برق ها به چه منظوری انجام می شود : تابلوهای توزیع را برای سهولت کار در شمای فنی رسم می کنند که با علائم و ارقامی که در کنار هر عنصر مدار نوشته می شود اطلاعات نقشه را تکمیل می کنند. در یک تابلو برق، یک یا چند خط به عنوان رزرو همیشه باید در نظر گرفته شود تا در هنگام خرابی یکی از خطوط یا نیاز به مصرف کننده جدید از آن استفاده شود. سیم اتصال زمین با مقطع زیاد برای حفاظت در تابلوها نباید فراموش شود که این ارتباط توسط سیم بافته شده نرم بین قسمت های متحرک و ثابت تابلو بر قرار می شود.

از آنجایی که کنترل کیفیت تابلو برق ها بخش بسیار حساسی است ما دو بخش کنترل قرار می دهیم.
۱. بخش کنترل مونتاژ بدنه: در این بخش کلیه قطعات و عملیات انجام شده روی آن ها مورد بررسی قرار می گیرد که به عنوان مثال : خم ها در زاویه و اندازه طراحی شده باید باشد و همچنین ابعاد آنها مطابق نقشه باشد بعلاوه قطعاتی مانند درب براحتی باز و بسته شده و هیچ گونه درگیری نداشته باشد و کلیه قطعات در جای خود محکم بسته شده و ثابت قرار گرفته شوند.

به طور کلی با توجه به این مطلب که ( خطا در ساخت ) قطعات فلزی منجر به مونتاژ نشدن تابلو برق می شود. برای تمامی بخش های کاری آن نمی توان تلرانس در نظر گرفت ولی به طور کلی برای بخش های خم یا اتصالات تا ۳ درصد تلرانس مورد نظر است. ضایعات این بخش قابل قبول و برگشت به سیستم نبوده و جزء ( ضایعات آهنی ) تلقی می شود

۲. بخش مونتاژ الکتریکی: در این بخش از کنترل کیفیت تابلو برق ها قطعات پس از تکمیل شدن مورد تست قرار می گیرد که این تست شامل کنترل اتصالات بخش فرمان معابر توسط ( اهم متر ) و همچنین کنترل اتصالات شینه ها و اتصالات زمین می باشد. با توجه به این مطلب که جریان تغذیه این تابلوها بالا می باشد باید این کنترل به دقت صورت گرفته و خطا نداشته باشد. کوچک ترین خطا در این بخش باعث به خطر افتادن جان افراد و از بین رفتن تجهیزات گران قیمت مصرف کننده ها می شود.
قطعات مورد استفاده در این تابلوها هم باید استاندارد و دارای برچسب کنترل کیفیت باشد.

قطعاتی که برای تولید تابلو برق مورد استفاده قرار می گیرند عبارت اندز:

۱- ترمینال:
از ترمینال در انتهای کابل هایی که جهت تغذیه ی مصرف کننده قرار داده شده اند استفاده می شود. تا بتوان مصرف کننده را به راحتی به تغذیه کننده متصل کرد. باید توجه داشت که کابل های تغذیه کننده و مصرف کننده توسط کابلشو تابلو برق به ترمینال متصل می شوند.

۲- کابلشو:
برای اتصال سر کابل به شینه ها و ترمینال ها در تابلو برق از کابلشو اشتفاده میشود. کابلشو ها در اندازه های متفاوت برای کابل های با قطر متفاوت ساخته میشوند.
به منظور اتصال کابلشو به سر کابل تابلو  (کابلشو زندن) ابتدا کابلشو متناسب با قطر سیم را انتخاب نموده و سپس روکش قسمتی از سر کابل را که در کابلشو می تواند قرار بگیرد با تیزبر برمیداریم و در نهایت با دستگاه پرس کابلشو را بر روی سیم محکم می کنیم.
برای پرس کابلشو می توان از دستگاه پرس روغنی یا دستگاه پرس دستی استفاده نمود. هنگام پرس کابلشو بر روی سیم باید دقت نمود که پرس را از قسمتی شروع کنیم که به کابل نزدیکتر است و طی چند مرحله (سه یا چهار مرحله بسته به قطر کابلشو) تا قسمتی که نوک سیم درون کابشو می باشد را پرس می کنیم. باید توجه نمود که پرس را می توان دو بار انجام داد بار اول تیغه ای را که اندازه اش از کابلشو کمی بزرگتر است بکار ببریم و بار دیگر تیغه ی متناسب با کابلشو را استفاده کنیم. این امر باعث می شود که برآمدگی سطح کابلشو بعد از پرس کمتر باشد و سطح صافتری را داشته باشیم و این خود موجب میشود که گرادیان میدان روی کابلشو تابلو برق ها کمتر شود.
پس از پرس زدن قسمتی از کابلشو را که نیازی نیست با هادی های دیگر در تماس باشد با عایق مناسبی مانند ریکم می توان پوشانید.
نحوه ی عایق کردن به این صورت می باشد که ابتدا عایق را بر روی سطح مورد نظر قرار داده و سپس با حرارت مستقیم شعله عایق را کاملا بر روی هادی تثبیت می کنیم. باید دقت شود که حرارت بطور کاملا یکنواخت به عایق داده شود تا هوا در زیر آن نفوذ نکند و حرارت زیادی که ناشی از ثابت نگه داشتن شعله در یک نقطه است موجب سوختن عایق نگردد.

۳- انگشتی:
برای اتصال دو کابل تابلو برق بهم یا مفصل زدن بین دو کابل تابلو برق استفاده می شود و در اندازه های متفاوتی برای کابل های با قطر متفاوت ساخته می شوند.
برای مفصل زدن بر روی کابل ابتدا انگشتی متناسب با کابل را انتخاب نموده و سپس روکش سر کابل ها را به اندازه ی نصف طول انگشتی با تیزبر جدا کرده و کابل ها را از دو طرف درون انگشتی قرار داده و انگشتی ها را توسط دستگاه پرس بر روی کابل محکم می کنیم.
در نهایت قسمتی از کابل را که با انگشتی بهم متصل کرده ایم با عایق مناسب کاملا می پوشانیم.

۴- مقره:
جهت ایزوله نمودن شینه ها و هادی های درون تابلوبرق  از بدنه ی آن از مقره ها استفاده می کنند که جنس آنها باید خاصیت عایقی خوبی داشته باشد تا بتواند این امر را برای ما میسر سازد.
مقره ها با توجه به کاربرد آنها شکل ظاهری متفاوتی دارند و همچنین در ولتاژهای متفاوت باید از مقره با اندازه ی متفاوت استفاده کرد.

۵- گلند:
گلند در قسمتی از تابلو برق بکار میرود که کابل از خارج تابلو به آن وارد میگردد این امر موجب می شود که بدنه ی تیز تابلو برق به روکش کابل ها صدمه نزند از آنجایی که ممکن است قطر کابل ها متفاوت باشد گلند ها در اندازه های گوناگونی ساخته میشوند.

۶- شینه:
برای آماده سازی شینه های تابلو که برای ارتباط مسیر الکتریکی بین کلید و فیوز ها می باشد از یک دستگاه برش مخصوص استفاده می شود . که علاوه بر وظیفه برش وظیفه خم کاری شینه ها را نیز بر عهده دارد مقطع این شینه ها ( ۳۰*۳cm ) می باشد و طول آن با توجه به فاصله اتصالات متغیر است و به تعداد مراحل انشعاب روی این شینه ها سوراخ ایجاد می شود و به همدیگر پیچ می شود. البته این شینه ها توسط وارنیش از یکدیگر عایق می شوند که ابتدا وارنیش را روی شینه می کشند و سپس روی وارنیش را حرارت می دهند تا وارنیش به شینه بچسبد و درنیاید ، رنگ وارنیش آبی، زرد و قرمز می باشد.

۷- ترانس جریان (ct):
Ct برای نمونه برداری از جریان مورد استفاده قرار می گیرد این نمونه برداری با نسبت های مختلفی صورت می گیرد و جریان اصلی را با کمک ct تا حد زیادی کاهش میدهند و این نمونه ی کاهش یافته را میتوان به آمپرمتر داد و آمپرمتر مقدار واقعی جریان را نشان میدهد.

۸- جعبه فیوز:
فیوز های کاردی را میتوان درون جعبه فیوز نیز قرار داد که مزیت آن نسبت به پایه فیوز این است که در این حالت فیوز ها را میتوان بصورت سه فاز قطع و وصل نمود و نیازی به فیوز کش نیز نمیباشد.باید توجه داشت که عمل قطع و وصل را اگر زیر بار انجام میدهیم تا حد امکان سریع انجام شود تا از عمر جعبه فیوز کاسته نشود.

۹- خازن :
برای ساختن تابلو های پست خازنی جهت کاهش مصرف توان راکتیو برخی کارخانجات از خازن ها در تابلو برق استفاده میشود.
خازن ها با اعمال راکتانس خازنی به مدار ، به شکل موثر در مقابل راکتانس القایی مواد واکنش نشان داده شده و امپدانس مدار راتغییر می دهند . این عمل به نوبه خود ممکن است موجب افت یا افزایش ولتاژ مدار گردد . وجود خازن همچنین به بهبود ضریب توان مدار منجر گشته و از این طریق جریان مورد نیاز جهت تامین یک بار مشخص را کاهش داده و تافات مدار را کم می نماید.